De hervorming van de eerste lijn in Vlaanderen was een sterk participatief traject met de sector: zes werkgroepen met telkens een 40-tal vertegenwoordigers van het werkveld, bijna 1.000 inschrijvingen voor de toetsingsavonden in de verschillende provincies, heel wat mensen die hun visie deelden via e-mail of brief en expertadvies door de wetenschappelijke reflectiekamer en als sluitstuk de eerstelijnsconferentie op 16 februari 2017 waar de hervorming werd toegelicht aan meer dan 1.000 deelnemers.
Samen met mijn collega Sofie De Coninck begeleidde ik het proces in aanloop naar de eerstelijnsconferentie. Graag blik ik even terug: is het waardevol om een dergelijk participatief traject op te zetten?
In 2017 begonnen de werkgroepen met heel veel enthousiasme aan hun opdracht. In kleine subgroepjes werd gedebatteerd en werden teksten uitgewerkt. Dit resulteerde in een gedeelde visie op heel wat punten. Toch werd in sommige werkgroepen ook duidelijk dat niet voor alles een consensus mogelijk was en dat voor sommige zaken de visies erg ver uiteen lagen. Maar ook dit was een leerrijk proces, zowel voor de leden van de werkgroepen als voor het beleid. Voor- en tegenstanders formuleerden en onderbouwden hun standpunt. Dit resulteerde in concrete voorstellen voor de hervorming.
Een dergelijk participatief traject kent volgens mij een aantal succesfactoren:
- Een goede voorbereiding is cruciaal. Denk op voorhand goed na waarover je een antwoord wil van de verschillende werkgroepen. Formuleer duidelijke doelstellingen en heel concrete vragen.
- Voorzie strakke deadlines, om te vermijden dat de werkgroepen verzanden in een praatbarak of niet tot resultaat komen. Voor de eerstelijnsconferentie werd iets meer dan een jaar tijd voorzien om tot voorstellen te komen voor alle werkgroepen.
- Stel een neutrale procesbegeleider aan die er voor zorgt dat alle standpunten aan bod kunnen komen, die deadlines bewaakt en die ondersteunt bij de rapportering.
- Wees je ervan bewust dat consensus niet voor alles mogelijk is en dat het ook waardevol is om de verschillende standpunten te kennen en te begrijpen. Documenteer die zaken waarover geen consensus kan bereikt worden en formuleer argumenten voor en tegen.
- Toets de voorstellen af bij een brede groep stakeholders.
- Zorg er voor dat de juiste expertise aanwezig is in de werkgroepen.
- Hou de vinger aan de pols. Na elke werksessie werd een korte online bevraging gestuurd naar alle deelnemers om op die manier feedback te capteren op de aanpak en bijsturingen te voorzien.
- Gebruik innovatieve gespreksvormen om tot ideeën te komen met dergelijke werkgroepen. De techniek van het wereld café is hiervoor een zeer goede techniek.
- Leiderschap van de voorzitters en het beleid bepalen sterk het finale eindresultaat.
En was het waardevol om een uitgebreid participatief traject op te zetten? Naar mijn mening wel. Alle stakeholders op het terrein werden betrokken bij de hervorming, er werd een duidelijke beleidsvisie geformuleerd en het momentum voor verandering is er!
