We leven in disruptieve tijden. De wereld verandert snel en het is ondertussen wel duidelijk dat de toekomst niet gewoon een extrapolatie is van het verleden. Het is niet nieuw om te zeggen dat we in een VUCA wereld leven (Volatiel, Onzeker, Complex, Ambigu). Maar als de toekomst dan zo onvoorspelbaar is, hoe moeten we daarmee omgaan? En hoe kunnen we ons als organisatie organiseren op een manier die daartegen bestendig is?
Flexibel en dynamisch organiseren in disruptieve tijden vraagt een paradigmaverschuiving.
Een verschuiving:
- van ‘managen’ naar ‘zelfsturing’ (en dit zelforganiserend vermogen faciliteren);
- van een focus op het individu naar een focus op relatie, interactie en het geheel (dat meer is dan de som van de delen);
- van een probleemoplossende insteek naar het ontdekken en versterken van het verborgen potentieel.
Nood aan een andere aanpak?
In disruptieve tijden verschuiven de onderliggende patronen, waarde en normen. Wanneer we blijven voortbouwen op een achterhaalde realiteit, ontstaat er vroeg of laat spanning. Veel van het huidige organiseren gaat uit van assumpties en patronen die hun oorsprong vinden in de industriële revolutie. Om dit goed te begrijpen blikken we even terug op het industrieel model.
Bron: www.boundaryless.io
Een industrieel model is gebaseerd op:
- de centralisatie van de productiemiddelen;
- goedkope en laag opgeleide arbeidskrachten die aangestuurd moeten worden;
- en een grote uniforme afzetmarkt.
Deze aannames zijn vandaag vaak niet meer van toepassing.
- Productiemiddelen zijn vandaag de dag heel toegankelijk. Vele jobs zijn vandaag kennisgebaseerd en kunnen dus eenvoudig decentraal georganiseerd worden.
- Werknemers zijn vaak hoog opgeleid, ze willen niet aangestuurd worden en enkel taken uitvoeren. Autonomie en zingeving worden alsmaar belangrijker als het gaat om voldoening halen uit de job. Met de huidige technologie kan werk ook steeds vaker losgekoppeld worden van een specifieke werkgever. Veel van de elementen die nodig zijn om je eigen zaak op te starten kan je bijvoorbeeld gewoon online vinden (LinkedIn en Youtube voor marketing, platformen voor matchmaking …) waardoor mensen minder geprikkeld worden om bij een organisatie te gaan werken.
- Steeds meer klanten willen geen algemeen product maar een product dat specifiek inspeelt op hun noden, in hun specifieke context.
Platformen zoals airbnb, Uber, Amazon, Deliveroo … spelen in op deze veranderde realiteit en gooien het over een andere boeg.
De paradigmashift
We lijsten hieronder 3 concrete paradigmaverschuivingen op die maken dat een platformoplossing een antwoord kan bieden in deze disruptieve en veranderende tijden.
1. De shift van managen naar zelfsturing
Een platform heeft weinig eigen personeel. De mensen die echt waarde creëren voor de ‘klanten’ zijn de gebruikers van het platform. Denk opnieuw aan airbnb: zij bezitten geen vastgoed, zij zijn geen gastheer. Wat ze wel doen is een faciliterend kader creëren om de interacties die nodig zijn zo vlot mogelijk te maken. Niemand stuurt de gastheren van airbnb aan en zegt hen wat ze moeten doen, wanneer ze moeten starten met werken, of hoe laat de gasten moeten in- of uitchecken. Het kader faciliteert en maakt het zelfsturende potentieel van al deze actoren mogelijk.
Het faciliterend kader bestaat uit twee belangrijke elementen: de transactiemotor en de leermotor.
De transactiemotor heeft als doel om de drempel tot transactie (de transactiekost) zo laag mogelijk te houden. Een typisch voorbeeld is een marktplaats waarbij de producenten (van goederen zoals het geval bij Amazon of diensten zoals het geval bij airbnb) en consumenten elkaar makkelijker vinden. Ook het ontwikkelen van een gebruiksvriendelijke app behoort tot een faciliterend kader dat maakt dat interacties eenvoudiger kunnen ontstaan.
De leermotor heeft als doel om de gebruikers uit te rusten met de nodige vaardigheden om hun rol zo goed mogelijk uit te voeren én om het dynamisch evoluerend potentieel van het ecosysteem levend te houden.
- Denk hierbij aan de airbnb community calls voor gastheren om ervaringen en tips onderling uit te wisselen of de ondersteuning van airbnb van een professionele fotograaf om mooie foto’s te trekken van het huis, artikels met tips, coaching, etc.
- Tegelijk houdt de platformontwerper de vinger aan de pols om te kijken welke nieuwe opportuniteiten er zijn om mee te evolueren met de veranderende context.
Bron: www.boundaryless.io
Doordat het zelfsturende vermogen van het ecosysteem aangeboord wordt, komt de uniekheid van elk van de aanbieders tot hun recht. Opnieuw het voorbeeld van airbnb: elke host is uniek, niet alleen door het aanbod van locatie, maar ook de stijl van het huis en de beschikbaarheid.
2. De shift van het individu naar de relatie, het geheel en het ecosysteem
Een platformaanpak kijkt naar het ecosysteem (de interacties tussen betrokken actoren) en krijgt inzicht in welke interacties proberen te ontstaan maar die omwille van drempels nog niet gerealiseerd worden. Het focust niet op het individu. Het focus op het geheel, en wanneer dat geheel vlot samenwerkt is het geheel veel meer dan de som van de delen.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan het airbnb platform. Voor de gastheer is het niet gewoon een marketing platform, én een bookingstool, én een community, én ervaringsuitwisseling, én reviewsysteem … Het is doordat al deze elementen samen komen, en elkaar nog eens versterken, dat het zo aantrekkelijk is.
Doordat het de focus verlegt naar het grotere geheel, verschuift ook automatisch de focus van een klantgefocuste probleemoplossende benadering naar het verkennen van het potentieel van het ecosysteem.
3. Shift van probleemoplossing naar het ontluiken van (verborgen) potentieel
Een platform draait rond het mogelijk maken van interacties zodat het potentieel dat reeds in het ecosysteem aanwezig is verder kan ontplooien. Een platform zal nooit een ecosysteem “uitvinden”. Het ecosysteem bestaat reeds en door aandachtig te kijken en te ontdekken waar de drempels zitten, kan je faciliterend werken om het potentieel naar boven te laten komen.
Het is een dynamisch proces. De ontwerpers van het platform pikken signalen op, kijken wat er al probeert te gebeuren en bouwt daar op verder. Het is een “oplossing” die ontstaat en geïnformeerd is door de context zelf. Het is niet iets wat bedacht is in een geïsoleerde context en dan ‘geïmplementeerd’ moet worden.
Zoals Dave Snowden het verwoordt, expert in complexiteitsdenken, professor, consultant en bedenker van het Cynefin-kader: "De volgende generatie van organiseren zal bestaan uit contextspecifieke oplossingen die ontstaan en continu bijgestuurd worden op basis van een coherent geheel."
Doordat er vele producenten onafhankelijk hun eigen dienst kunnen uitbouwen wil dit ook zeggen dat wanneer de context wijzigt, een onverwachte gebeurtenis zich voordoet, of wanneer en nieuwe behoefte naar boven komen, deze actoren zelf initiatief kunnen nemen om op hun dingen aan te passen. De oplossing is dus een dynamisch gegeven dat zich kan aanpassen aan de steeds veranderende context. Een interessant voorbeeld hiervan is hoe mensen de Oekraïners steunden door een weekendje airbnb te boeken in Oekraïne zonder effectief naar daar te gaan.
Méér dan business strategie
Het denken vanuit ecosystemen, hun onderlinge relaties en verborgen potentieel, kan op verschillende vlakken toegepast worden. Zo kan een gelijkaardige design aanpak gebruikt worden bij het ontwikkelen van beleid. Ook de overheid maakt de shift van een controlerende naar een faciliterende rol. Hierbij geeft de insteek van de leermotor waardevolle inzichten om een faciliterend kader en spelregels vorm te geven en om zo ook het gedrag van de actoren mee te sturen. Het beleid legt dan geen taken op maar voorziet ondersteunende maatregelen om het geheel van actoren te mobiliseren in een gewenste richting.
Deze 3 paradigmaverschuivingen kunnen helpen om in de toekomst beter om te gaan met onverwachte complexe uitdagingen, zoals bv. de opvang van Oekraïense vluchtelingen.
Platformen, ethiek en een florende samenleving
De wereld heeft niet noodzakelijk meer nood aan Ubers of Amazon’s. De paradigmawisseling die achter platformen schuilgaat, is echter wel heel krachtig en moet met wijsheid worden ingezet. Als de kracht hiervan wordt ingezet vanuit het paradigma van competitie, elkaar overtreffen, en win-verlies denken, dan gaan we er als samenleving niet op vooruit. Wanneer een platform disproportioneel waarde onttrekt van het ecosysteem dan doet de platformontwikkelaar roofbouw op het eigen ecosysteem en ondergraaft op lange termijn diens eigen voedingsbodem.
Wat wel duurzaam is, is faciliterend te werken vanuit het paradigma van co-creatie en win-win-win denken waarbij het welzijn van het hele ecosysteem in rekening gebracht wordt. Dan wordt de kracht van platformdenken ingezet in iets wat onze samenleving in transitie vooruit helpt.
Conclusie
Drie paradigmashifts die ons kunnen helpen om dynamisch in te spelen op complexe en veranderende contexten. Drie paradigmashifts die ons kunnen helpen een krachtig faciliterend kader en spelregels op te zetten. Drie paradigmashifts die ingezet kunnen worden om samenwerking en co-creatie bevorderen, en een win-win-win creëren voor de hele samenleving.
Wil jij ook verkennen hoe deze paradigmashifts jouw organisatie kunnen verrijken? Wil jij het verborgen potentieel van jouw ecosysteem aanboren en bouwen aan een florerende samenleving? Neem dan contact met ons op.
