Multidisciplinaire samenwerking in de eerstelijn
Multidisciplinair overleg wordt omschreven als een middel voor het bespreken van het zorgplan van een patiënt. Het betreft een overlegmoment tussen verschillende zorgverleners, betrokken bij een patiënt, met het oog op het verbeteren van de gezondheidstoestand en zorg¹. Deze vorm van samenwerking kent verschillende voordelen. Het draagt niet enkel bij tot een betere uitkomst van de behandeling en gezondheidstoestand van de patiënt. Het leidt ook tot een verhoging van de jobtevredenheid onder betrokken zorgverleners, een reductie van burn-out, een daling van gezondheidskosten en tot slot een bevordering van de gezondheidspromotie en -preventie².
Uit onderzoek blijkt dat multidisciplinair samenwerken binnen de eerstelijnszorg essentieel is voor het ontwikkelen van een geïntegreerde aanpak opdat de gezondheid van burgers behouden blijft of verbetert. Eén discipline is niet in staat om volledig te voorzien in de zorg voor een patiënt met een chronische aandoening, omwille van de complexe en hoge noden waarmee patiënten vandaag worden geconfronteerd3|4. Hiervoor is de hulp en inspraak nodig van andere betrokken disciplines om een zo volledig mogelijk gepersonaliseerde zorgaanpak te creëren. In Vlaanderen werden al verschillende initiatieven genomen ter bevordering van multidisciplinaire samenwerking in de eerstelijn.
De initiatieven in Vlaanderen
In 2009 werden de zorgtrajecten geïntroduceerd voor patiënten met diabetes type 2 en patiënten die lijden aan chronische nierinsufficiëntie. In het kader van de zorgtrajecten werden ook de Lokale Multidisciplinaire Netwerken (LMN) in 2009 opgericht. De centrale opdracht bestond erin de zorgverleners in de eerstelijn en artsen-specialisten uit de ziekenhuizen te ondersteunen bij het aangaan en het opvolgen van zorgtrajecten. Naast de LMN waren ook de Samenwerkingsinitiatieven Eerstelijnsgezondheidszorg (SEL) bevoegd voor het stimuleren van samenwerking tussen de verschillende zorgverleners uit de eerste-, tweede- en derdelijn.
Naar aanleiding van de zesde staatshervorming in 2011 wenste de Vlaamse Overheid de zorg in de eerstelijn grondig te gaan herorganiseren. Dit leidde uiteindelijk tot onder meer de oprichting van 60 eerstelijnszones in Vlaanderen5. Binnen deze eerstelijnszones zijn de LMN’s en SEL’s van de betrokken regio’s geïntegreerd, alsook de Geïntegreerde Diensten Thuisverzorging (GDT’s). Opnieuw staat, binnen deze zones, geïntegreerde patiëntenzorg voorop waarbij aandacht is voor de verschillende vormen van multidisciplinair overleg en intersectorale samenwerking tussen de betrokken zorgverleners.
Anno 2020
Vandaag is er in Vlaanderen echter nog steeds weinig tot geen sprake van multidisciplinaire samenwerking in de eerstelijnszorg, maar eerder van een interdisciplinaire doorverwijzing naar en tussen de verschillende zorgverleners en instellingen. Uit nationaal en internationaal onderzoek blijkt dat verschillende factoren zoals structuur van het team, de organisatorische context en de sociale context aan de basis hiervan liggen6. Om deze problemen deels tegemoet te komen, werden al verschillende initiatieven genomen. Zo was er naast de oprichting van de Zorgraden, ook de oprichting van het Vlaams Instituut Eerste Lijn (VIVEL) met als doel het ontwikkelen van beste praktijken en implementatietools alsook het bieden van ondersteuning op maat.
Naar meer efficiënte multidisciplinaire samenwerking
In het streven naar efficiënte multidisciplinaire samenwerking in de eerstelijnszorg, is het belangrijk om bottom-up te starten en rekening te houden met de lokale context. Vooraleer methodieken kunnen worden ontwikkeld om de samenwerking te bevorderen, werpt een grondige kennis van de praktijk en de huidige obstakels binnen de multidisciplinaire samenwerking zich op. Via veldonderzoek kan de huidige manier van samenwerken onderzocht worden. Mogelijke methoden hiervoor zijn het uitvoeren van proceswandelingen of observaties waarbij het gehele proces van multidisciplinair samenwerken (planning tot uitvoering) rond de patiënt van dichtbij wordt bekeken. Alle stakeholders zijn hierbij nauw betrokken. Aanvullende data kan worden verzameld door middel van een vragenlijst en/of interviews. Bijzondere aandacht is nodig voor de bestaande barrières en faciliterende factoren én hun impact op de huidige samenwerking.
Op basis van de verzamelde data kunnen strategieën en methodieken worden aangereikt ter bevordering van de multidisciplinaire samenwerking. Rekening houdend met de specifieke kenmerken van de betrokken eerstelijnszone, met inspraak van alle stakeholders en bovenal gericht op kwaliteitsvolle dienstverlening ten aanzien van de patiënt.
Bij Möbius laten we ons graag inspireren door innovatieve referentiekaders die belangrijke ingrediënten definiëren van een succesvolle samenwerking. Dit leidt tot een wendbaarheid en dynamiek die toelaat om te kunnen inspelen op de veranderende noden binnen de volatiele wereld. Een mooi voorbeeld zijn de zeven principes van Sociocratie 3.0:
- Transparantie: alle informatie is voor iedere partner beschikbaar en transparant (tenzij er specifieke redenen zijn voor confidentialiteit)
- Gelijkwaardigheid: iedere partner binnen de samenwerking is gelijkwaardig
- Empirisme: alle veronderstellingen worden getest door voortdurend te experimenteren
- Voortdurend verbeteren: om te komen tot het gewenste resultaat wordt er geëvalueerd en stap voor stap op basis van empirische resultaten verbeterd
- Effectiviteit: tijd wordt enkel gespendeerd aan acties die dichter tot bij het doel of het gewenste resultaat komen
- Consent: om tot een beter resultaat te komen, wordt steeds gezocht naar mogelijke bezwaren tegen beslissingen en acties
- Verantwoordelijkheid: iedereen houdt zich aan de afspraken en neemt eigenaarschap op over de koers van het proces
Wil je graag meer weten hoe wij jou kunnen ondersteunen bij het vormgeven van multidisciplinaire samenwerking? Contacteer dan zeker onze experten!
___
1Ursum, Rijken, Heijmans & Cardol, 2011; Raine, Xanthopoulou, Wallace et al, 2014
2Leach, Morgan, Strand de Oliveira et al., 2017
3Doekhie, Buljac-Samardzic, Strating & Pauwe, 2017
4Xyrchis & Lowton, 2008
5Decreet 26 april 2019 over de organisatie van de eerstelijnszorg, de regionale zorgplatformen en de ondersteuning van de eerstelijnszorgaanbieders
6Leys & De Roeck, 2013
