Update 04/03/2025.
We verwachten niet alleen van bedrijven, maar ook van organisaties in de publieke sector dat ze zich bezighouden met het minimaliseren van hun negatieve impact op het milieu en de samenleving en het maximaliseren van hun positieve bijdrage daaraan.
Elke organisatie in de publieke sector – lokale, gewestelijke en federale administraties, agentschappen, ziekenhuizen, musea, universiteiten en hogescholen, enz. – zal op een zeker moment te maken krijgen met vragen rondom duurzaamheid en de transparantie hierover. Hoewel publieke organisaties vaak niet dezelfde wettelijke verplichtingen hebben als bedrijven, is het belang van Environmental, Social, and Governance (ESG) rapportering voor hen niet te onderschatten.
Rapporteren publieke organisaties over duurzaamheid?
De Europese Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) onderwerpen bedrijven sinds kort aan verregaande verplichtingen met betrekking tot zorg voor en rapportage over duurzaamheid voor mens en milieu. Voor de meeste organisaties in de publieke sector zijn er echter geen bindende regels voor hun rapportage over ESG-kwesties.1
Toch nemen veel organisaties in de publieke sector vrijwillige initiatieven om te rapporteren over de duurzaamheid van hun operaties, zoals gebouwen, wagenpark en de aankoop van producten en diensten, en hun beleid.
Jaarlijks worden de ‘Belgian Awards for Sustainability Reports’ uitgereikt. Deze awards bieden een uitstekende gelegenheid om goede voorbeelden van duurzaamheidsrapporten te vinden, ook van organisaties in de publieke sector.
Is ESG-rapportering in de publieke sector voldoende matuur?
Er zijn verschillende uitdagingen bij ESG-rapportering in de publieke sector2. Een belangrijke uitdaging is het gebrek aan gestandaardiseerde methodieken, wat het moeilijk maakt om duurzaamheidsrapporten van verschillende organisaties met elkaar te vergelijken. Daarnaast is er vaak onduidelijkheid over welke onderwerpen ‘materieel’ (in duurzaamheidsjargon verwijst 'materieel' naar de ESG-kwesties die het meest relevant en significant zijn voor een organisatie en haar stakeholders) en of daarover al dan niet gerapporteerd wordt.
Het is vooral zichtbaar welke duurzaamheidsactiviteiten wél worden uitgevoerd, en het is onduidelijk welke activiteiten niet worden benoemd en dus niet uitgevoerd.
Veel organisaties kiezen voor een verhalende benadering in plaats van kwantitatieve gegevens zoals de CO2-voetafdruk. We zien maar in beperkte mate actieplannen en Key Performance Indicators (KPI's) die de voortgang en impact van duurzaamheidsinitiatieven meten.
De rapportage blijkt tot slot versnipperd te zijn. Organisaties rapporteren in verschillende documenten over hun duurzaamheidsactiviteiten wat het voor stakeholders moeilijk maakt om een compleet en integraal beeld te krijgen.
Moeten organisaties in de publieke sector de rapportageverplichtingen die zij aan de bedrijfssector hebben opgelegd dan niet verder omarmen? Daar komt nog bij dat organisaties, die dan zelf wel niet onder de Europese rapporteringverplichting vallen, meer vragen ontvangen vanuit CSRD-plichtige organisaties zoals banken en verzekeraars, rond hoe ze met ESG-onderwerpen omgaan en dus het best voorbereid zijn.
“Organisaties in de publieke sector hebben een voorbeeldfunctie en zouden kunnen laten zien dat ze zelf de strenge standaarden in verband met duurzaamheidsrapportering naleven die ze aan de bedrijfswereld opleggen.”
Hoe kun je je voordeel doen met de CSRD en andere rapporteringskaders?
Organisaties in de publieke sector kunnen profiteren van de kaders en methodieken die op internationaal en EU-niveau zijn ontwikkeld om impact, opportuniteiten en risico's op het gebied van duurzaamheid in kaart te brengen.
Sustainable Development Goals (SDG's)
De SDG's zijn een reeks van 17 wereldwijde doelen die door de Verenigde Naties zijn aangenomen om tegen 2030 een betere en duurzamere toekomst voor iedereen te realiseren. Ze richten zich op het aanpakken van grote uitdagingen zoals armoede, ongelijkheid, klimaatverandering, milieuvervuiling, vrede en rechtvaardigheid.
👍
De SDG’s bestaan al sinds 2015, zijn goed bekend en worden wereldwijd gebruikt. De doelen zijn gemakkelijk te communiceren en visueel aantrekkelijk, wat helpt bij het betrekken van een breed publiek. De SDG's behandelen een breed scala aan maatschappelijke thema’s die vaak relevant zijn voor de publieke sector.
👎
De Verenigde Naties hebben geen specifieke methodologie ontwikkeld voor hoe organisaties deze doelen moeten gebruiken voor duurzaamheidsrapportage. Organisaties moeten dit zelf bepalen. Als organisaties alleen de (kleurige) logo's gebruiken zonder daadwerkelijke acties te ondernemen – waar wel eens wordt naar verwezen als ‘rainbow stickering’ – kan dit een verkeerd beeld schetsen van de duurzaamheidsinspanningen.
Global Reporting Initiative (GRI)
Het GRI is een onafhankelijke internationale organisatie die richtlijnen en standaarden ontwikkelt voor duurzaamheidsrapportage.
👍
Het GRI bestaat al 25 jaar en wordt wereldwijd breed en vrijwillig toegepast. Het biedt een standaard methodologie, inclusief een zogenaamde materialiteitsanalyse, wat helpt bij het identificeren van relevante duurzaamheidskwesties. Het GRI-standaarden raamwerk is toepasbaar op elke organisatie, ongeacht haar omvang of locatie.
👎
Het GRI kijkt alleen naar de impact van de organisatie op mens en milieu (‘inside-out’), en niet naar hoe externe duurzaamheidsgerelateerde factoren de organisatie beïnvloeden (‘outside-in’). Nochtans leert de ervaring dat het ‘outside-in’ perspectief helpt om duurzaamheid tot op het hoogste niveau in een organisatie te agenderen, omdat het gaat over de (financiële) prestaties van de organisaties. Denk aan vereiste investeringen, kostenbesparingen, enz.
Het inside-out en outside-in materialiteitsperspectief geïllustreerd voor (semi)publieke organisaties actief o.v.v. openbaar vervoer
Voorbeeld van inside-out materialiteit:
Een openbaarvervoerorganisatie draagt bij aan een vermindering van de CO2-uitstoot door het aanbieden van een duurzaam alternatief voor autoverkeer. Dit helpt de luchtkwaliteit te verbeteren en de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Dit kan nog versterkt worden door het inzetten van transportmiddelen die minder CO2 uitstoten (bv. elektrische bussen).
Voorbeeld van outside-in materialiteit:
Klimaatverandering kan aanzienlijke gevolgen hebben voor de infrastructuur en toestellen van een openbaarvervoerorganisatie. Extreme weersomstandigheden, zoals hittegolven, zware regenval en overstromingen, kunnen leiden tot schade aan spoorwegen, stations, treinen, bussen, etc. Hierdoor worden diensten onderbroken en zijn herstelwerkzaamheden nodig.
Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD)
De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) is een verplichte richtlijn voor alle beursgenoteerde en voor grote bedrijven binnen de EU die aan 2 van deze 3 criteria voldoen:
-
meer dan 250 werknemers
-
een omzet van meer dan €50 miljoen
-
of totale activa van meer dan €25 miljoen).
👍
De CSRD biedt, via de Europese Sustainability Reporting Standards (ESRS), een gestandaardiseerde methodologie voor duurzaamheidsrapportage. Dit zorgt voor consistentie en vergelijkbaarheid in duurzaamheidsrapportage en voor een hoge mate van detail en transparantie. Net als voor bedrijven is het voor organisaties in de publieke sector een uitdaging om te bepalen wat de duurzaamheidskwesties zijn die het meest relevant en significant zijn.
De CSRD kan hierbij helpen en gebruikt het concept van dubbele materialiteit, waarbij je niet alleen kijkt naar de impact van de organisatie op de omgeving (‘inside-out’), maar ook naar de financiële impact van duurzaamheidsthema’s op de organisatie (‘outside-in’). Dit gebeurt via een systematisch proces waarbij zowel interne als externe stakeholders worden betrokken.
👎
De strikte naleving van de ESRS kan complex en tijdrovend zijn, vooral voor organisaties die nog niet vertrouwd zijn met duurzaamheidsrapportage. De rapporteringsstandaarden zijn ook afgestemd op (productie)bedrijven en minder op maat van organisaties in de publieke sector.
Als je in overeenstemming met de CSRD wilt rapporteren, dan komt daar veel bij kijken. Het goede nieuws is dat voor organisaties die zich willen aligneren met de CSRD, maar hiertoe niet wettelijk verplicht zijn, lichtere standaarden werden ontwikkeld, de zogenaamde VSME (Voluntary Small and Medium Enterprise European Sustainability Reporting Standard). De VSME standaard behandelt dezelfde ESG-thema's als de ESRS voor grote ondernemingen, maar is proportioneel en vereenvoudigd. Ook is geen verplichte audit vereist.
Kom meer te weten over de VSME.
Op 26 februari 2025 heeft de Europese Commissie een voorstel uitgebracht om de verplichtingen onder de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) te vereenvoudigen, bekend als de Omnibus-verordening. Dit voorstel is nu in behandeling bij het Europees Parlement en de Raad voor goedkeuring. Totdat er een definitieve beslissing is genomen, blijven de bestaande vereisten van kracht.
Aan de slag met deze drie tips
Tip 1: Focus op relevante onderwerpen
Concentreer je op de onderwerpen die écht relevant zijn voor je organisatie en stakeholders. Rapporteer over waar jouw activiteiten en diensten een impact hebben op milieu en mens én over duurzaamheidstopics die een impact hebben op de (financiële) prestaties van je organisatie. Zet voor ‘materiële’ onderwerpen ambities om in concrete, meetbare doelen en KPI’s.
Tip 2: Vertel het volledige verhaal
Breng niet alleen de mooie verhalen, maar wees ook transparant over verbeterpunten. Toon hoe je organisatie omgaat met uitdagingen en welke stappen je zal nemen om bepaalde doelen te behalen.
Tip 3: Gebruik gestandaardiseerde rapportagemethoden voor betere vergelijkbaarheid
Zo kan je de bekendheid en visuele aantrekkelijkheid van de SDG's, combineren met de dubbele materialiteitsanalyse van de CSRD, waarbij organisaties een evaluatie maken van hun positieve en negatieve impact op mens en milieu, maar ook evalueren hoe milieu en sociale elementen hun (financiële) prestaties kunnen beïnvloeden.
Meer weten?
Ontdek twee inspirerende casestudies die laten zien hoe publieke organisaties hun ESG-strategieën en rapportering kunnen verbeteren.
-
De eerste casestudie betrof een federale instelling die, met behulp van Möbius, de SDG's gebruikte als kader voor hun duurzaamheidsrapportage, gecombineerd met een materialiteitsanalyse in lijn met de GRI. Hierbij werd ook gewerkt aan alle gegevens in een controleerbaar systeem krijgen.
- De tweede casestudie ging over het Vlaams Energiebedrijf, dat onder begeleiding van Möbius de CSRD volgde voor hun ESG-actieplan en rapportering.
Geïnteresseerd in de cases? Ze werden beide besproken tijdens ons ESG-webinar voor (semi)publieke organisaties.
