Projectcoördinator penitentiaire gezondheidszorg

Strategische uitdaging

De strategische uitdagingen waarvoor de Belgische penitentiaire gezondheidszorg staat zijn velerlei:

• Impact van detentie op de fysieke en geestelijke gezondheid van een persoon: De leefomstandigheden binnen het gevangenisregime gecombineerd met de kwetsbaarheid van de meerderheid van de gedetineerden zorgen ervoor dat de zorgnood in detentie bovengemiddeld is in vergelijking met deze in de vrije samenleving;

• Ongelijke toegang tot kwalitatieve zorg: Gedetineerden hebben vaak beperkte toegang tot (geestelijke) gezondheidszorg die vergelijkbaar is met de zorg die beschikbaar is voor personen in de vrije samenleving. Dit leidt tot ongelijkheid en kan de re-integratie in de maatschappij bemoeilijken;

• Gebrekkige continuïteit van zorg: De zorg voor gedetineerden wordt vaak onderbroken door overplaatsingen, vrijlatingen en andere factoren. Dit bemoeilijkt de effectiviteit van behandelingen en kan leiden tot verergering van bestaande problemen;

• Samenwerking: Er wordt al veel samengewerkt tussen verschillende actoren binnen de gevangenis (zoals de medische dienst, psychosociale dienst, de operationele leiding …), en met actoren buiten de gevangenis (zoals voorzieningen voor verslavingszorg, psychiatrische verzorgingstehuizen, revalidatievoorzieningen, ziekenhuizen …), maar dit kan beter en dient te worden geoptimaliseerd. Op heden is er nog vaak versnippering van zorg en gebrekkige informatie-uitwisseling, en vormen vooral de zeer lange wachtlijsten voor andere dan somatische redenen een probleem in de samenwerking met externe partners.

Binnen de hervorming van de penitentiaire gezondheidszorg worden pilootprojecten opgestart, met een focus op geestelijke gezondheidszorg, zoals drughulpverlening en de inzet van psychologen in 10 Belgische gevangenissen. Voor een succesvolle implementatie hiervan is een goede coördinatie, begeleiding, ondersteuning en afstemming essentieel.

De FOD Justitie, de FOD Volksgezondheid en het RIZIV stelden daarom externe projectcoördinatoren penitentiaire gezondheidszorg aan om mee te bouwen aan een vernieuwd zorgmodel dat beter aansluit bij de noden van gedetineerden, in twee pilootgevangenissen, namelijk de (nieuwe) gevangenis van Dendermonde en de gevangenis van Lantin.

Aanpak

De twee projectcoördinatoren van Möbius (één per taal/gevangenis) stonden via een multidisciplinaire en integrale aanpak in voor diverse werkpakketten:

• Multidisciplinaire samenwerking: opmaken van een cartografie en onderzoeken en bevorderen van de samenwerking tussen alle stakeholders, zowel intern als extern, via gesprekken, analyses, gezamenlijke informatiemomenten met alle betrokkenen enz. en regelmatige afstemming met de aansturende personen bij de verschillende betrokken overheidsinstanties, de consortia van onderzoeksteams uit verschillende Belgische universiteiten, aangestelde externe organisaties en de verschillende betrokken diensten binnen het gevangeniswezen;

• Knelpuntenanalyse en -aanpak: identificeren van knelpunten in de huidige zorg- en dienstverlening en gezamenlijk formuleren van mogelijke oplossingen, zoals het ontwikkelen van een gemeenschappelijk ‘informed consent’, het optimaliseren van planningsmethodes voor bijvoorbeeld interculturele bemiddeling, het verbeteren van informatiedeling tussen zorgverleners enz.;

• Implementatieondersteuning: onderzoeken en ondersteunen van de implementatie van de nieuwe initiatieven en pilootprojecten via het bekendmaken van de projecten, het trainen van medewerkers, het identificeren en helpen oplossen van knelpunten enz.;

• Roldefinitie: in kaart brengen van de taken/verantwoordelijkheden van een zorgcoördinator, ter verduurzaming van de rol die tijdelijk werd opgenomen door de projectcoördinatoren, om verder en blijvend in te spelen op de aanwezige noden in de gevangenissen en de somatische, psychosomatische en psychische zorgactoren als een zorgnetwerk, complementair met elkaar, binnen de penitentiaire instelling te laten fungeren.

Resultaat

De projectcoördinatoren hebben de brug gelegd tussen diverse stakeholders, concrete acties gedefinieerd en uitgerold teneinde een betere samenwerking en implementatie van de verschillende initiatieven (ook regionale of andere initiatieven) te bekomen, knelpunten geïdentificeerd en waar mogelijk reeds oplossingen aangereikt en geïmplementeerd.

Zij hebben hiermee de basis gelegd voor een verbeterde samenwerking en een succesvolle (verdere) uitrol van federale initiatieven inzake de (geestelijke) gezondheidszorg, en een betere toegang en kwaliteit van (geestelijke) gezondheidszorg in de penitentiaire context.