Om de transitie naar een circulaire bouwsector te versnellen, lanceerde de toenmalige Vlaamse minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Koen Van den Heuvel de Green Deal Circulair Bouwen. Dit gebeurde op 22 februari 2019 en op initiatief van Vlaanderen Circulair, de OVAM en de Vlaamse Confederatie Bouw. Meer dan 300 organisaties, gaande van architecten, aannemers en publieke en private bouwheren, over materiaalproducenten, tot onderzoekers en faciliterende organisaties, tekenden in. Ondertussen werd dit engagement verder bevestigd door Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir, die via daarnaast ook een subsidie van 2,8 miljoen euro vrijmaakte om projecten in de circulaire bouweconomie te ondersteunen.
Strategische uitdaging
Zo’n 30 tot 40% van ons afval komt uit de bouw. De wijze waarop we bouwen en wonen heeft bovendien een grote invloed op onze CO2-voetafdruk. De Green Deal moet dienen als een accelerator naar een circulaire bouwsector in Vlaanderen.
Samen doen en leren staan hierbij centraal. De meer dan 300 deelnemers aan de Green Deal starten experimenten (zoals het uitvoeren van een circulair bouwproject, het aanbieden van een werf, het uitvoeren van onderzoek, het ontwikkelen en aanbieden van circulaire producten of diensten, het faciliteren van circulaire bouwtrajecten, …) en brengen hun kennis en ervaring samen in een lerend netwerk.
Elk van deze organisaties heeft echter een verschillend kennisniveau (de mate waarin men de circulaire principes en succesfactoren kent) én een verschillend ervaringsniveau (de mate waarin men een circulaire strategie heeft toegepast in de praktijk) omtrent circulair bouwen. Het circulaire economie & duurzaamheidsteam van Möbius werd ingeschakeld om het netwerk te begeleiden, de deelnemers naar een hoger kennis- en ervaringsniveau te tillen en zo gaandeweg circulair bouwen tot de dagelijkse realiteit in Vlaanderen te maken.
Aanpak
Gedurende 4 jaar faciliteren we dit leertraject zodat de meer dan 300 deelnemende organisaties uit allerhande sectoren samen een visie en concreet toepasbare en toegankelijke kennis over circulair bouwen ontwikkelen.
Hoe gingen we in dit participatief traject van start? Met een stakeholderanalyse gefocust op vier verschillende elementen, namelijk:
- Welke types deelnemers zijn er?
- Wat zijn hun doelstellingen in de Green Deal?
- Welke circulaire principes kunnen op hun werking van toepassing zijn?
- Wat is hun expertiseniveau in circulair bouwen op vandaag?
De uitkomst hiervan laat ons toe om de Green Deal – ondanks de erg grote en diverse groep aan deelnemers – uit te tekenen op maat van ieder van hen. Doorlopend worden de deelnemers verder bevraagd over hun evoluerende noden en uitdagingen (bij de inschrijving of evaluatie van een evenement, via live polls op (digitale) bijeenkomsten, …). We gebruiken deze input van de deelnemers als leidraad om de verschillende activiteiten optimaal af te stemmen op de behoeften van het lerend netwerk.
Wat gebeurt er juist in dit leertraject voor de circulaire bouwsector?
Er zijn twee constantes doorheen het ganse traject. Enerzijds organiseren we vier keer per jaar een live bijeenkomst waar deelnemers elkaar kunnen ontmoeten. Deze live bijeenkomsten evolueren van inspiratiedagen in jaar 1 gericht op het voeden van de deelnemers met beste praktijken naar actiedagen in de volgende jaren die dienen om samen tot oplossingen te komen voor de uitdagingen die circulaire bouwactiviteiten in de praktijk met zich meebrengen. De inspiratie- en actiedagen vullen we op uiteenlopende wijze in: bijvoorbeeld via plenaire sessies met keynotes, presentaties van concrete cases, workshops, experten- of demonstratiemarkten en terreinbezoeken. Digitale tools, zoals een live stemming of netwerkapp, verhogen de interactie verder en zorgen ervoor dat we nieuwe ideeën of wensen van de deelnemers verzamelen. Het is fantastisch om, tijdens deze inspiratie- en actiedagen, de toenemende dynamiek in het lerend netwerk te aanschouwen: er vormt zich kruisbestuiving tussen disciplines, deelnemers enthousiasmeren elkaar, partnerschappen ontstaan in functie van concrete bouwprojecten, … Deze bijeenkomsten vonden vier keer fysiek plaats en vervolgens noodgedwongen – gezien de Covid-19 maatregelen – op digitale wijze. Deelnemers ontmoetten elkaar verder via verschillende digitale netwerkmogelijkheden, al kijken we er met z’n allen naar uit om ook live weer samen te komen.
Daarnaast onderhouden we een online leerplatform waar deelnemers op eigen tempo hun kennis en vaardigheden rond circulair bouwen kunnen versterken en die ook kunnen delen met andere mensen in hun eigen organisatie. Gaandeweg delen we hier publicaties, lespakketten en webinars waarmee we de verschillende aspecten van een circulair bouwproces afdekken, gaande van circulair ontwerp, over selectieve sloop, tot nieuwe business modellen en digitalisering. Hiertoe werkte Möbius nauw samen met Kamp C als expert duurzaam bouwen en onder andere met Econocom dat expertise rond circulaire financiering in huis heeft en VUB dat inzichten rond circulair ontwerpen deelt.
Door in te stappen in de Green Deal Circulair Bouwen engageerden de deelnemers zich ook om via een pilootproject een circulaire strategie in de praktijk uit te testen. Tijdens het verdere verloop van het leertraject zetten we er – samen met het team van Vlaanderen Circulair, de OVAM en de Vlaamse Confederatie Bouw – sterk op in om deelnemers hierbij te begeleiden, ervaringen te laten uitwisselen en barrières te overwinnen, en partnerschappen aan te gaan. Ook het communiceren over deze innovatieve acties krijgt meer aandacht, zowel naar de interne organisatie van deelnemers toe als naar het bredere publiek.
Op de pagina van Vlaanderen Circulair kan je het traject alvast volgen en de sfeerbeelden van de inspiratie- en actiedagen bekijken. Bepaalde inhoud wordt nog voorbehouden voor het netwerk met geëngageerde deelnemers (lespakketten, presentaties van actiedagen, …) en zal later naar een breed publiek ontsloten worden.
Resultaat
Möbius’ facilitatie leidt ertoe dat er een actief en geëngageerd lerend netwerk ontstaat dat op verschillende momenten samenkomt, inspireert, leert en ontwikkelt. Met onze begeleiding zorgen we ervoor dat we de visie, noden en ideeën van alle betrokkenen samenbrengen en deze gebruikt worden in concrete experimenten in de praktijk. Zo zorgen alle partners er samen voor dat Vlaanderen grote stappen vooruit kan zetten in de transitie naar een circulaire bouwsector, zowel in de bouwpraktijken, beleidsmatig als met bredere maatschappelijke impact.
Möbius ondertekende zelf ook het engagement van de Green Deal Circulair Bouwen. Zo ondersteunen wij binnen het traject 'De circulaire bouwsector in de Kempen' kmo’s in de bouwsector om een circulaire bedrijfsmodel op punt te krijgen. Ook werken we met Stad Brugge en C2C Expolab aan het eerste circulaire gebouw bij een lokaal bestuur.
